Bono: Geçerlilik Şartları ve Doğru Doldurulması
Bono: Geçerlilik Şartları ve Doğru Doldurulması
Ticari hayatta ve kişisel borç ilişkilerinde yaygın kullanılan kambiyo senetlerinden biri olan bono (diğer adıyla “emre muharrer senet”), alacak hakkını senede bağlayan ve belirli şekil şartlarına tabi kıymetli bir evraktır. Bononun en önemli özelliği, borcun herhangi bir şarta bağlanmaması ve kolayca devredilebilmesidir. Ancak hukuken geçerli sayılması ve kambiyo senedi niteliği kazanması için Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) belirtilen zorunlu şekil şartlarının eksiksiz yerine getirilmesi gerekir.
Bononun Zorunlu Geçerlilik Şartları (TTK m. 776)
“Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi:
Senette, hangi dilde olursa olsun, “bono” veya “emre yazılı senet” anlamına gelen ifadenin açıkça bulunması zorunludur. Bu, belgenin bono olduğunu gösteren temel şarttır.Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödeme Vaadi:
Bono, belirli bir miktar paranın hiçbir şarta bağlı olmadan ödeneceğini taahhüt etmelidir. “Eğer şu olursa ödeyeceğim” gibi şartlı ifadeler bonoyu geçersiz kılar. Ödenecek bedel hem rakamla hem de yazıyla belirtilmeli; rakam ile yazı arasında çelişki varsa yazıyla olan geçerlidir.Vade:
Bonoda ne zaman ödeneceği açıkça belirtilmelidir. Vade, belirli bir tarih olabilir (örneğin 15.06.2025), görüldüğünde (ibraz edildiğinde), görüldükten sonra belirli bir süre içinde gibi olabilir. Vade belirtilmemişse bono görüldüğünde ödenecek sayılır; bu durum bononun geçersiz olmasına yol açmaz, sadece ödeme şeklini etkiler.Ödeme Yeri:
Bonoda nerede ödeneceği belirtilmelidir. Eğer ödeme yeri gösterilmemişse, senedin düzenlendiği yer veya düzenleyenin adının yanında yazan yer ödeme yeri kabul edilir.Lehtarın Adı (Alacaklı):
Borç kime ödenecekse, alacaklının tam adı ve soyadı ya da ticari unvanı açıkça belirtilmelidir.Düzenlenme Tarihi ve Yeri:
Senedin düzenlendiği tarih (gün, ay, yıl) ve yer (şehir, ilçe) açıkça yazılmalıdır. Düzenlenme yeri belirtilmemişse, düzenleyenin yanında yazılı yer geçerli olur; yoksa bono geçersiz sayılır.Düzenleyenin (Borçlunun) İmzası:
Bonoyu düzenleyen borçlunun el yazısıyla attığı imza zorunludur. İmzanın senet metninin altında veya onu kapsayacak şekilde olması gerekir. Borçlunun adı/unvanı imzanın yanında bulunması zorunlu değildir ama genellikle yazılır.
Bono Nasıl Doldurulur? (Pratik Rehber)
Vade / Ödeme Günü: Senedin sol üst kısmına borcun ödeneceği kesin tarih (GG.AA.YYYY) yazılır (örneğin “15.09.2025”).
Bono / Emre Muharrer Senet İbaresi: Senet formunun üst kısmında genellikle “BONO” veya “EMRE MUHARRER SENET” ibaresi bulunur. Elle dolduruluyorsa bu ifade açıkça yazılmalıdır.
Borç Miktarı (Rakamla ve Yazıyla): Borç miktarı, genellikle sağ üstte, Türk Lirası veya döviz cinsi belirtilerek rakamla yazılır. Rakamın başına ve sonuna “#” işareti konarak sonradan ekleme engellenebilir (örnek: #15.000,00# TL). Senet metninde borç miktarı yazıyla da eksiksiz belirtilmelidir ve “yalnız” veya “sadece” ibaresi eklenerek boşluk bırakılmamalıdır (örnek: “Onbeşbin Türk Lirasıdır.”).
Lehtarın Adı: Alacaklının adı ve soyadı ya da ticari unvanı eksiksiz yazılır (örnek: “AYŞE YILMAZ’a” veya “ABC TİCARET A.Ş.’ne”).
Düzenlenme Tarihi ve Yeri: Senedin alt kısmında tarih ve yer yazılır (örnek: “10.06.2025 ANKARA”).
Düzenleyenin Bilgileri ve İmzası: Borçlunun adı, soyadı/unvanı, adresi ve mümkünse T.C. kimlik veya vergi numarası yazılır. En önemlisi borçlunun imzası bulunur. Tüzel kişilerde yetkili kişinin kaşe ve imzası olmalıdır.
Opsiyonel Notlar: Bedelin nakden/malen alındığı kaydı, faiz şartı (TTK’ya göre faiz yazılsa bile geçersiz sayılır; temerrüt faizi istenebilir), müteselsil sorumluluk ve aval kayıtları gibi bilgiler eklenebilir.
Boş Bononun Doldurulması (Açık Bono)
Bono, bazı zorunlu alanları boş bırakılarak düzenlenebilir. Böyle bir durumda borçlu, senedi elinde bulunduran kişiye eksik kısımları doldurma yetkisi vermiş sayılır.
TTK m. 777/2’ye göre, açık bono düzenlendiğinde sadece “vade” ve “ödeme yeri” eksik olabilir. Diğer zorunlu unsurların eksik olması bononun geçersizliğine yol açar.
Eğer bono anlaşmaya aykırı doldurulursa, borçlu bunu ispat etmekle yükümlüdür. Bu ispat genellikle zordur.
Sonuç
Bono, ticari hayatta hız ve güven sağlayan güçlü bir kambiyo senedidir. Ancak tüm zorunlu unsurlar eksiksiz ve doğru doldurulmalıdır. Boş bono bırakmak ya da şekil şartlarına uyulmadan bono düzenlemek ileride büyük hukuki sorunlara ve mağduriyetlere yol açabilir. Bono düzenlenirken veya kabul edilirken mutlaka uzman ticaret hukuku veya icra hukuku avukatından destek alınması tavsiye edilir.