Mirastan Iskat (Mirasçılıktan Çıkarma) Şartları ve Yolu
Miras bırakanın, yasal mirasçılarından birini, belirli ve sınırlı koşullar altında mirasından tamamen veya kısmen mahrum bırakması işlemine “mirastan ıskat” ya da diğer adıyla “mirasçılıktan çıkarma” denir. Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen bu hak, miras bırakanın son arzusunu ve aile bağlarının korunmasını amaçlar. Ancak ıskat işlemi, mirasçıların saklı pay hakları üzerinde doğrudan etkili olduğundan, kanun koyucu bu hakkın kullanımını katı şartlara bağlamıştır.

Mirastan Iskatın Temel Şartları
Mirastan ıskat, sadece saklı paylı mirasçılar hakkında söz konusu olabilir. Saklı paylı mirasçılar; miras bırakanın altsoyu (çocukları, torunları vb.), anne ve babası ile sağ kalan eşidir. Kardeşler gibi saklı payı olmayan mirasçılar, miras bırakan tarafından zaten vasiyetname ile miras dışı bırakılabilirler, bu durumda ıskata gerek yoktur.

Türk Medeni Kanunu’nun 510. maddesine göre, miras bırakanın saklı paylı mirasçısını mirastan ıskat edebilmesi için iki temel nedenin varlığı şarttır:

1. Mirasçının, Miras Bırakana veya Yakınlarından Birine Karşı Ağır Bir Suç İşlemesi:

   • Bu, mirasçının miras bırakanın kendisine veya eşi, çocukları, anne ve babası gibi yakınlarına karşı işlediği, aile bağlarını kökten sarsacak nitelikte ağır bir suç olmalıdır.

   • Suçun niteliği ve ağırlığı, her somut olaya göre değerlendirilir.

   • Suçun mutlaka ceza mahkemesinde sabit olması veya mahkumiyet kararı verilmesi şart değildir. Hukuk hakimi, ıskat davasında suçun ağırlığını kendi takdirine göre değerlendirir.

2. Mirasçının, Miras Bırakana veya Aile Üyelerine Karşı Aile Hukukundan Doğan Yükümlülüklerini Önemli Ölçüde Yerine Getirmemesi:

   • Bu yükümlülükler, bakım, ilgi, saygı, sadakat gibi görevleri kapsar.

   • Önemli ölçüde ihmal, bu görevlerin sürekli veya ağır biçimde yerine getirilmemesidir.

   • Yine burada da, “önemli ölçüde”lik durumu hâkim tarafından olayın koşullarına göre değerlendirilir.

Koruyucu Iskat (Borç Ödemeden Aciz Belgesi Nedeniyle Iskat)
Türk Medeni Kanunu’nun 513. maddesinde düzenlenen bir diğer ıskat türü ise koruyucu ıskattır. Bu durumda, miras bırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, onların saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak bu yarı, çıkarılan mirasçının çocuklarına özgülenmelidir. Amaç, borçlu mirasçının payının alacaklılarca haczedilmesini önlemek ve mirasın torunlara geçmesini sağlamaktır.

Mirastan Iskatın Yolu (Nasıl Yapılır?)
Mirastan ıskat, miras bırakanın sağlığında yapması gereken ölüme bağlı bir tasarruftur. Yani, vefattan sonra geçerlilik kazanır. İki yolla yapılabilir:

1. Vasiyetname ile Iskat:

   • Mirasçı, resmi (noterde, tanık huzurunda) veya el yazılı vasiyetname ile mirastan çıkarılabilir.

   • Vasiyetnamede sebep açıkça ve somut biçimde belirtilmelidir. “Mirastan çıkardım” demek yeterli değildir.

   • Örneğin: “Oğlum Ahmet’i bana karşı işlediği ağır hakaret suçu nedeniyle mirasçılıktan çıkarıyorum.”

   • Sebep gösterilmemesi veya yasal şartlara uygun olmaması hâlinde ıskat geçersiz sayılır.

2. Miras Sözleşmesi ile Iskat:

   • Noter huzurunda düzenlenen resmi bir sözleşme ile yapılabilir.

   • Uygulamada daha az tercih edilir.

Mirastan Iskatın Hukuki Sonuçları

• Mirasçılıktan çıkarılan kişi, miras üzerindeki tüm haklarını kaybeder.

• Tenkis davası açamaz.

• Miras paylaşımına katılamaz.

• Eğer çıkarılan kişinin altsoyu varsa ve onlar ayrıca mirastan çıkarılmamışsa, miras payı onlara geçer.

• Altsoyu yoksa, pay diğer yasal mirasçılar arasında paylaşılır.

Iskatın İptali Davası
Mirastan ıskat işlemi, iptal davasına konu olabilir. Bu dava, miras bırakanın son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Sebep gösterilmemesi, şekil şartlarına uyulmaması gibi nedenlerle iptal istenebilir.

• İspat yükü, mirastan çıkarma işleminden menfaat sağlayan kişilere aittir.

• Dava süresi, kanunda belirtilen zamanaşımı sınırları içindedir.

Sonuç
Mirastan ıskat, aile içi ilişkiler açısından hassas ve sonuçları itibarıyla ciddi bir işlemdir. Hem işlemi yaparken hem de işlem hakkında dava açarken alanında uzman bir miras hukuku avukatından destek alınması hak kayıplarının önüne geçmek açısından büyük önem taşır.